ECONOMÍA VERDE, DECRECEMENTO E COMUNIDADE

Ricardo García Mira

O crecemento do consumo incrementa o lixo moito máis rápido que a capacidade para xestionalo de forma eficiente. Todo isto, unido á redución no que se refire ao ciclo de vida dos produtos e, así mesmo, á necesidade compulsiva de mudalo todo, provoca un aumento dos residuos especiais. Este tipo de restos non teñen cabida nos contedores cotiás e causan a aparición dos coñecidos puntos limpos.

En Galiza, os distintos métodos cos que se afronta este problema están ao límite da súa capacidade e non hai outra alternativa que non sexa a de fortalecer as estratexias de colaboración para acadar certo éxito.

Tal colaboración esixe mudar a mentalidade de políticos e cidadáns, de empresas e organizacións, máis centrada na construción de consensos. Como sociedade temos a obriga responsable de organizarnos polo impacto ambiental que producimos, mais esta responsabilidade non pode só recaer en políticos. As políticas converxen coa totalidade de cidadáns aos que van dirixidas, cuxa implicación define o seu éxito, que non consiste só en separar en orixe, senón en reducir tamén a necesidade de consumir. Isto require de decisións máis complexas, estreitamente relacionadas con mudar o estilo de vida.

Publicidad

Os científicos tentamos entender que é iso da economía verde en termos prácticos, ou o decrecemento, menos popular ao requirir redución de consumo (erroneamente asociada a perda de calidade de vida).

Solucións máis flexibles e innovadoras socialmente, en torno a un crecemento regulado por e desde a comunidade, son máis racionais e requiren reflexión. Con respecto a todo isto véñenme dous interrogantes á cabeza: ¿Teñen todas as comunidades que crecer constante e necesariamente? ¿Podemos definir con sentido común as nosas necesidades, construíndo de maneira cooperativa e racional a nosa propia visión de futuro e o seu consecuente plano de desenvolvemento responsable?

IRSE DE CASA

Ricardo García Mira

En España, a idade para que os mozos se vaian de casa e fagan a súa transición cara á vida adulta sitúase hoxe nos 29,8 anos nos homes e, case dous puntos por debaixo, nos 27,9 nas mulleres, que se aliñan máis perto da media europea (26,1). Podemos dicir que é claramente alta. A crecente precariedade laboral aparece normalmente entre as motivacións máis aparentes que impiden que cheguen a sentirse autosuficientes para acometer a súa emancipación dunha maneira natural. 

Constitúe así un factor que xa é estrutural con influencias noutras dimensións vitais. As dificultades que os mozos atravesan para acceder ao seu primeiro emprego, gañar un salario digno e, consecuentemente, experimentar o dobre sentimento de capacitación para adoptar decisión propias e de utilidade para sentirse parte da sociedade, non facilitan en absoluto o proceso natural de transición cara á madurez. Estamos así ao lado de Grecia, Croacia ou Italia, que comparten dificultades de estabilidade laboral e precariedade social.
 

Pero non deberamos quedarnos só coa cuestión laboral como xustificación. Outros aspectos culturais, educativos e emocionais, ligados a un xeito de vivir o consumo aquí e agora, estimulan aos mozos a balancear a idea de que permanecer na casa dos pais resulta máis rendible na medida en que permite o acceso a outros recursos (coche, vida máis relaxada, vacacións...), que constitúen verdadeiras alternativas fronte ás obrigas da independencia que impoñen asumir un aluguer, unha hipoteca, ou o custo en xeral da emancipación. O modelo é igualmente económico, xa que na balanza xoga o factor do menor tempo e esforzo a investir para dispor das mesmas comodidades

AS VODAS E OS SEUS SIGNIFICADOS

Ricardo García Mira

En todas as culturas, as vodas amósannos unha ampla variedade de expresións que veñen da tradición de costumes do pasado. Todo, dende o vestido, o veo da noiva, as flores, as damas de honra, o anel, as arras, o arroz, posúe significados específicos, non sempre coñecidos polo gran público. Con algunhas adaptacións ou agachando a sustancia orixinal, mantéñense practicamente intactos ao longo do tempo. Vexámolo nun par de exemplos. Cando vemos a un pai acompañar á súa filla para casar, dificilmente se nos ven á mente que non é máis que unha reliquia bárbara do tempo no que as fillas non eran máis que moeda de troco para pagar unha débeda, unha ofrenda de paz a un rival, ou a compra dun acceso a un estrato social máis alto. Ou cando observamos o veo da noiva, dificilmente pensamos que servía para ocultar o seu rostro diante do noivo para que non soubera ata o momento de bicala -demasiado tarde para votarse atrás- como realmente era.

Aínda que inicialmente as vodas eran un asunto exclusivamente familiar ou da comunidade, non foi ata o concilio de Trento en que a Igrexa impuxo a presenza dun crego para levar a cabo o casamento, o que convertía o acto nun evento de carácter máis público ao pasar o lugar de celebración da casa da noiva á Igrexa. Xa ultimamente, outras autoridades non eclesiásticas mantiveron a natureza pública da celebración e con ela a necesidade de expresión dos valores que se producen ritualmente nun casamento.

É precisamente por isto que as familias mellor situadas economicamente sempre quixeron investir en custosas vodas, para amosar así o seu lugar na sociedade, a través das máis luxosas e variadas cerimonias e recepcións que ilustrarían o seu estatus social. Os presentes foron tamén un xeito de establecer o nivel social dos invitados, baseado na súa suntuosidade. Pero o que serviu para as familias máis ricas, tamén acabou resultando bo para todos os demais, polo que o costume de que unha voda non careza de nada se foi apoderando das clases máis -pero tamén das menos- podentes, ás veces incluso a costa de vender parte do patrimonio familiar. Unha voda iguala así a todos nun momento, nun soño que non sempre se converte en realidade.

A RESPOSTA DAS UNIVERSIDADES AO RETO DA INVESTIGACIÓN E A INNOVACIÓN

Ricardo García Mira

Coordinador do consorcio europeo GLAMURS (FP7)

O 7º Programa Cadro da Unión Europea foi durante o periodo 2007-2013 o principal instrumento de financiación da investigación na Unión Europea. O seu sucesor, o oitavo programa, o Horizon-2020, mantén, e incluso mellora, a aposta da UE pola investigación e a innovación cun orzamento en torno aos 80 mil millóns de euros. A posición de España no 7º PC foi boa, situándose con 3182 millóns xestionados no 6º posto, xunto a Alemania (7082), Reino Unido (6880), Francia (5088), Italia (3529) e Holanda (3291), pero entre os países de cabeceira, ou sexa, aqueles que superaron un retorno superior aos 2 mil millóns. 

Os investigadores responderon ben ao programa, o que quere dicir que comprenderon ben o novo escenario de competitividade e o que significa para o desenvolvemento de investigación de calidade. A investigación española ten capacidade para estar nese grupo de cabeceira, como o amosan estas cifras. Hai falla, sen embargo, dun maior respaldo financeiro ás universidades para que poidan éstas emprender programas de apoio á consolidación dos seus investigadores, incentiven a súa participación e introduzan factores de motivación nas súas plantillas, que permitan incrementar ese retorno e dignificar a investigación.

 Galicia sobrevive cunha participación discreta no que a financiación europea se refire. A USC mantén a cabeceira desde o inicio do FP7 no número e liderazgo de proxectos, á que lle sigue perto a de Vigo. A UDC, si ben ocupa o  terceiro lugar, destaca no programa polo seu liderazgo en Galicia no ámbito de Humanidades e Ciencias Sociais, con liñas de Sustentabilidade e Innovación Social, nas que creo que o noso grupo tivo algo que ver (www.people-environment-udc.org).

Os investigadores, e así as universidades, fixeron os seus deberes a pesar das restriccións. O Goberno debe recoñecer que máis do 90% da investigación estase a facer nas Universidades e, por tanto, ten que responder cunha política decidida. Competir en Europa para manter estes liderazgos non é gratuito, precisa de máis inversións –actualmente centradas prácticamente en exclusiva nas empresas-,  reforzando o papel das universidades.

ABDICACIÓN: INNOVACIÓN E COHERENCIA HISTÓRICA

Coa salvedade de Isabel II, que ten que considerar o seu mandato un asunto de vocación perpetua, vése que abdicar empeza a ser algo frecuente, a pesar de que a decisión adóptase no noso país sen sequera contar cunha lei orgánica que a regule. Unha vez máis demóstrase, como xa se fixo coa recente e fugaz modificación da Constitución, que aprobar leis que requiren maiorías cualificadas non é unha cuestión problemática. 

Suxeriuse que quizais abdicar baixo o Goberno do PP sexa máis doado para a supervivencia da Coroa que o sería baixo un Goberno socialista se conseguira gañar as eleccións. Se así é, o rei teríase saído coa súa, transmitindo o cetro a don Felipe, único ileso dos que foron caendo na familia real nos últimos anos, aínda sen pechar os cargos aos que se enfronta a duquesa de Palma por fraude fiscal e branqueo, ou a caza de elefantes en Botsuana, na que fora sorprendido en plena aplicación das máis impopulares medidas contra a crise, que, por outro lado, demostra que España é un país que ama os animais, a pesar de tanta corrida de touros.

ADVERTISEMENT

O clamor popular exprésase nas eleccións, e o luns o fixo en manifestacións por todo o país, pedindo non só renovacións na dirección de gobernos e partidos, senón tamén nos sistemas de goberno. A Comisión Europea, por mandato do Parlamento, tanto para o 7.º Programa Marco de Investigación e Innovación, como para o 8.º, o chamado Horizonte-2020, aprobou máis de 150 mil millóns de euros entre os dous para promover investigación, destinando cantidades millonarias, entre outros, a proxectos que estuden novos sistemas de gobernanza e innovación social nos que a cidadanía adopte un papel máis participativo. As teses dos programas europeos de traballo están máis acorde coas demandas cidadáns -de abaixo-arriba (bottom-up)- que coas decisións de arriba-abaixo (top-down) de imposición de xefes de Estado. Se esta é a sinerxía con Europa, ¿cando empezaremos a modernizarnos e a dar sentido e coherencia histórica a tanta inversión dineraria?

O PRESTIGE: XUSTIZA SOCIAL E RESPONSABILIDADE

Ricardo García Mira

A desaparición do Prestige hai 11 anos debeu ser algo así como maxia, como dicía a miña colega Adina Dumitru na recente presentación do noso libro Lecturas sobre el desastre del «Prestige» ao refrescarnos o significado etimolóxico da palabra prestige, que quere dicir «acto de maxia». Logo das mareas negras que sucederon á catástrofe, vimos aparecer e desaparecer moitas cousas: galletas de chapapote, aves no chapapote, barcos de pesca do mar, emprego, ingresos da pesca e do turismo e cartos das arcas públicas, que costearon as indemnizacións e os máis de catro mil millóns de euros que financiamos todos. 

A sentencia que agora publica o tribunal, pola que se establece como única responsabilidade a do capitán por desobediencia á autoridade, chega con decepción, deixa lagoas, e parece tamén un «acto de maxia» no que mesmo desaparecen tamén todos os responsables. Evidencia, ademais, os profundos cambios que o noso sistema de organización da sociedade necesita emprender se quere acurtar a enorme distancia que separa aos cidadáns das políticas públicas. 

Xa poucos confían nun sistema xusto polo que, ademais, hai que pagar. A cidadanía cumpriu coa súa parte, e debera ser recompensada, cando menos igual que os veciños de Angrois, e como mínimo cunha sentencia social e ambientalmente xusta. Esta condena quédase cativa, e evidencia a ineficiencia dun sistema suxeito a presións e intereses que non favorecen a xestión de responsabilidades civís, políticas e penais, sexan por acción ou por omisión. 

A minimización do risco do desastre da que hai 11 anos se fixo eco o Goberno e o intento de fragmentar a resposta comunitaria, debilitando as redes de apoio social que xurdiron, foron actos contraproducentes que aumentaron o risco percibido e a percepción da baixa capacidade nos lugares afectados para afrontar a ameaza. A consecuencia destes actos non favorece precisamente a cooperación, e produce sentimentos encontrados que dan lugar a baixa eficiencia. En definitiva, son aspectos sociais que precisan máis atención, polo impacto social que producen.

PERFILES CRIMINALES

Ricardo García Mira

 

La investigación criminal y su capacidad para esclarecer una muerte como la ocurrida en Santiago ha experimentado grandes avances. El análisis de las pistas en la escena del crimen se ha visto beneficiado gracias al desarrollo científico de otras ciencias denominadas “duras” como la física, la química o la biología, pero también de las mal denominadas “blandas”, como la psicología que, desde una perspectiva interdisciplinar, han incorporado nuevos enfoques para dar respuesta, cada vez con mayor certeza, a la razonable demanda y curiosidad social por conocer las causas de tan terrible crimen.

Así, establecer el perfil de la conducta de un criminal a partir de las pruebas, ha formado parte de una ciencia denominada psicología investigativa, con recientes desarrollos, y constituye un método muchas veces inequívoco para identificar al criminal. La investigación combina, de manera efectiva, el análisis estático que proporcionan las pistas físicas, con el análisis más dinámico orientado a conocer las probabilidades de que las conductas vinculadas a un crimen hayan sucedido de un modo y no de otro. Información que, como en el caso de las pistas pendientes de analizar, deberá analizar minuciosamente el juez para adoptar una decisión correcta.

Si la sospecha se establece sobre un agresor conocido, como parece ser el caso, el método inductivo clásico, que analiza características compartidas por otros criminales con un mismo patrón de conducta, se ve reemplazado, por una parte, por el método deductivo, según el cual al análisis de la escena del crimen se une el análisis de la información proporcionada por la policía científica para deducir las características psicológicas y conductuales del criminal. A él hay que añadir el perfilado geográfico, que relaciona la ubicación de la escena del crimen con el lugar de residencia del criminal, si tenemos en cuenta que los agresores actúan siempre en un lugar y momento que posee para ellos significado personal.